Bitkiler aleminin zengin dünyasında, mutfaklarda sıkça tükettiğimiz sebzelerden şifalı otlara ve dekoratif ev bitkilerine kadar D harfiyle başlayan birçok önemli tür bulunmaktadır. Hem besin kaynağı hem de doğal şifa aracı olarak kullanılan bu bitkiler, günlük hayatımızda oldukça geniş bir yer kaplar.

D harfi ile başlayan bitkiler şunlardır:

Maydanozgiller familyasından gelen dereotu, ipliksi ince yaprakları ve kendine has baskın kokusuyla tanınan tek yıllık bir bitkidir. Türk mutfağında özellikle zeytinyağlı bakla, kabak mücveri ve cacık gibi yiyeceklerin tamamlayıcı lezzeti olarak kullanılır.

Sindirim sistemini rahatlatması ve tiroid fonksiyonlarını düzenlemeye yardımcı olmasıyla bilinen şifalı bir ottur. Çok hızlı büyüyen ve tohum döken yapısı sayesinde, bahçesi olmayanlar bile pencere önündeki küçük saksılarda kolayca dereotu yetiştirebilir.

Dut ağacı; beyaz, kara ve mor gibi farklı renklerde, çok tanecikli ve tatlı meyveler veren dayanıklı bir ağaç türüdür. Meyveleri taze olarak tüketildiğinde serinletici bir etki yaratırken, kurutulduğunda kış ayları için yüksek enerjili bir atıştırmalığa dönüşür.

Sağlık açısından demir deposu olarak bilinen dut, özellikle kansızlık (anemi) sorunu yaşayanlar için sıkça önerilir. Geleneksel yöntemlerle kaynatılarak yapılan dut pekmezi ise vücut direncini artırmak ve boğaz enfeksiyonlarını yumuşatmak için doğal bir destek olarak tüketilir.

Akdeniz ikliminin simgelerinden biri olan defne, her mevsim yeşil kalan yapraklarıyla bilinen hoş kokulu ve odunsu bir bitkidir. Mitolojide zaferin, barışın ve bilgeliğin sembolü olarak geçen bu ağacın yaprakları, kurutulduğunda kendine has aromasıyla mutfakların vazgeçilmez bir baharatına dönüşür.

Özellikle balık buğulama, et haşlama ve çeşitli soslarda kullanılan defne yaprağı, yemeğe derin bir aroma katar ancak servis edilmeden önce tencereden çıkarılır. Sindirimi kolaylaştırıcı etkisi ve antiseptik özellikleri nedeniyle, sadece bir lezzet verici değil, aynı zamanda doğal bir şifa kaynağı olarak da tercih edilir.

İri, parlak ve karakteristik delikli yapraklarıyla modern ev dekorasyonunun en popüler salon bitkilerinden biridir. Tropikal kökenli olan devetabanı, bulunduğu ortama anında egzotik bir hava katar ve doğru ışık koşullarında hızla büyüyerek mekanı dolduran heybetli bir görünüme kavuşur.

Bu bitki doğası gereği yüksek nem oranını sever, bu nedenle kaloriferli evlerin kuru havasından olumsuz etkilenebilir. Devetabanınızın yapraklarının kurumaması ve her zaman canlı kalması için odada bir hava nemlendirici cihaz (buhar makinesi) çalıştırmak, bitkinin ihtiyaç duyduğu o nemli tropikal ortamı evinizde yaratmanızı sağlar.

Baklagiller familyasına ait tropikal bir ağaç olan demirhindi, kahverengi kabuklu ve mayhoş-tatlı lezzete sahip meyveleriyle tanınır. Osmanlı saray mutfağında çok özel bir yere sahip olan bu bitki, özellikle yaz aylarında serinlemek için tüketilen meşhur demirhindi şerbetinin ana maddesidir.

Vitamin ve mineral açısından oldukça zengin olan meyveleri, vücuda enerji verirken aynı zamanda güçlü bir antioksidan etkisi yaratır. Dünya mutfaklarında yemeklere ekşimsi bir tat katmak için sos (tamarind paste) olarak da kullanılan demirhindi, sindirim sistemini düzenlemeye yardımcı doğal bir destekleyicidir.

Papatyagiller familyasına ait olan deve dikeni, mor renkli püsküllü çiçekleri ve dikenli yapraklarıyla doğada kolayca tanınan yabani bir bitkidir. Yüzyıllardır geleneksel tıpta, özellikle içerdiği "silimarin" maddesi sayesinde karaciğer sağlığını korumak ve detoks etkisi yaratmak amacıyla kullanılmaktadır.

Genellikle tohumları çay olarak demlenir veya standardize edilmiş ekstreleri takviye olarak tüketilir. Kuraklığa ve zorlu hava şartlarına oldukça dayanıklı olan bu bitki, yol kenarlarında ve tarlalarda kendiliğinden yetişerek doğanın en dirençli şifacılarından biri olduğunu kanıtlar.

Deniz kıyılarında ve tuzlu bataklıklarda yetişen bu etli bitki, iyot bakımından zenginliği ve kendinden tuzlu aromasıyla Ege mutfağının en sevilen mezelerinden biridir. Toplandıktan sonra hafifçe haşlanarak içerisindeki sert kılçığın tek tek sıyrılması gerekir; ardından zeytinyağı, sarımsak ve limonla harmanlanarak servis edilir.

Haşlama işlemi sırasında bitkinin o canlı yeşil rengini ve diriliğini kaybetmemesi kritik bir noktadır. Kaynar sudan çıkarır çıkarmaz şoklama yapmak (buzlu suya atmak) gerekir; bu aşamada paslanmaz çelik bir süzgeç veya kevgir kullanmak, sıcak suyu hızla ve güvenle tahliye etmenizi sağlayarak mezenizin kıvamını tutturmanıza yardımcı olur.

İnsanlık tarihinin en eski tahıllarından biri olan darı, kuraklığa dayanıklı yapısı sayesinde dünyanın pek çok bölgesinde temel besin kaynağı olarak yetiştirilir. Günümüzde halk arasında daha çok kuş yemi olarak bilinse de, glutensiz yapısı sayesinde çölyak hastaları ve sağlıklı beslenmek isteyenler için harika bir alternatiftir.

Türkiye'de darının en bilinen kullanım alanı, kış aylarının vazgeçilmez fermente içeceği olan bozadır. Protein ve lif açısından oldukça zengin olan bu tahıl, mayalandırıldığında hem probiyotik bir özellik kazanır hem de vücuda yüksek enerji veren besleyici bir içeceğe dönüşür.

Zeytingiller familyasının bir üyesi olan dişbudak, kerestesi son derece değerli, dayanıklı ve esnek yapılı büyük bir orman ağacıdır. Sert dokusu ve darbelere karşı direnci nedeniyle, özellikle mobilya yapımında, spor aletlerinde ve tarım aletlerinin saplarında sıklıkla tercih edilir.

Hızlı büyüyen ve uzun ömürlü olan bu ağaç, aynı zamanda derin kök yapısıyla toprak erozyonunu önlemede önemli bir rol oynar. Kabukları ve yaprakları geleneksel tıpta ateş düşürücü ve ağrı kesici özellikleri nedeniyle tarih boyunca kullanılmıştır.

İri, desenli ve gösterişli yapraklarıyla evlerde ve ofislerde en sık karşılaşılan süs bitkilerinden biridir. Bakımı oldukça kolay olsa da, yapraklarının özsuyu tahriş edici maddeler içerdiğinden, çocuklardan ve evcil hayvanlardan uzak tutulması gereken bir türdür.

Difenbahyanın geniş yaprakları havadaki tozu bir mıknatıs gibi çeker, bu da bitkinin nefes almasını zorlaştırabilir. Bitkinizin fotosentez yapmaya devam edebilmesi için yapraklarını düzenli olarak nemli ve yumuşak dokulu bir mikrofiber bez ile nazikçe silmek, gözeneklerin açılmasını ve bitkinin parlak görünmesini sağlar.

Genellikle ilkbahar aylarında çayırları ve sulak alanları sarıya boyayan, parlak ve kase biçimindeki çiçekleriyle bilinen otsu bir bitkidir. Doğada görsel bir şölen sunsa da, taze halindeyken içerdiği maddeler nedeniyle otlayan hayvanlar için zehirli olabilir; ancak kuruduğunda bu etkisini yitirir.

Nemli toprakları seven bu bitki, oldukça istilacı bir yapıya sahiptir ve bahçelerde kontrol altına alınmazsa diğer bitkilerin yaşam alanını hızla kaplayabilir. Parlak sarı yaprakları, güneş ışığını yansıtarak tozlaşmayı sağlayan böcekleri kendine çekmek için evrimleşmiş mükemmel bir doğa harikasıdır.

Yol kenarlarında ve boş arazilerde sıkça karşılaşılan bu bitki, özellikle giysilere ve hayvan tüylerine yapışan dikenli tohum keseleriyle (pıtrak) bilinir. İlginç bir şekilde, bu yapışkan özellik, günümüzde giyimden çantaya kadar pek çok alanda kullandığımız cırt cırt bantların (velcro) icadına ilham kaynağı olmuştur.

Kökleri ve yaprakları geleneksel tıpta oldukça değerlidir; güçlü bir kan temizleyici ve idrar söktürücü olarak kabul edilir. Ayrıca kozmetik sektöründe, saç köklerini güçlendirmek ve cilt sorunlarını gidermek amacıyla hazırlanan pek çok bakım kürünün ve şampuanın içeriğinde ana bileşen olarak yer alır.

Ormanlık alanlarda ve çalılıklarda kendiliğinden yetişen dağ çileği, marketlerde satılan kültür çileklerine göre çok daha küçük ama aroması katbekat daha yoğun bir meyvedir. Eşsiz kokusu ve tadı nedeniyle taze bulunması zor olsa da, reçeli yapılarak bu lezzet tüm yıla yayılabilir.

Dağ çileği reçelinin o nefis kokusunu ve tazeliğini aylarca koruyabilmesi için saklama koşulları çok önemlidir. Reçelinizi sıcakken doldurup kapağını vakumlamak üzere kapatacağınız steril cam kavanozlar, hava ile teması tamamen keserek emeğinizin bozulmadan kış aylarına kadar saklanmasını garanti eder.

Palmiye benzeri egzotik görünümü ve kılıç gibi sivri, ince uzun yapraklarıyla modern iç mekanların vazgeçilmez dekorasyon ögelerinden biridir. Işık ihtiyacı konusunda oldukça toleranslı olan dracena, hem aydınlık hem de yarı gölge alanlara uyum sağlayabildiği için ofislerde ve evlerde sıkça tercih edilir.

NASA tarafından yapılan temiz hava çalışmalarıyla da ünlenen bu bitki, havadaki zararlı kimyasalları (formaldehit, benzen vb.) emerek ortamın havasını temizleme özelliğine sahiptir. Yavaş büyümesine rağmen, doğru bakımla yıllar içinde tavana kadar uzanan heybetli bir ağaç formuna kavuşabilir.