Kavun Çeşitleri
Yetiştikleri coğrafyanın iklimine göre farklı aroma ve doku özellikleriyle birçok kavun çeşidi bulunur. İnce kabuklu ve bol sulu yazlık türlerden sert kabuklu dayanıklı kışlık cinslere kadar uzanan bu zenginlik, her damak tadına uygun eşsiz seçenekler sunar.
Kışlık ve Dayanıklı Kavun Çeşitleri
Yazlık ve İnce Kabuklu Kavun Türleri
Yöresel ve Coğrafi İşaretli Kavun Çeşitleri
Küçük ve Aromatik Kavun Çeşitleri
Yabancı Kökenli Modern Kavun Çeşitleri
Kavunlarla İlgili Sıkça Sorulan Sorular
İyi ve tatlı kavun nasıl seçilir, nelere dikkat edilmelidir?
Kesilmiş kavun buzdolabında nasıl saklanmalı?
Kavun çekirdekleri yenir mi, nasıl değerlendirilir?
Diyette kavun yenir mi, kilo aldırır mı?
Kış kavunu ile yaz kavunu arasındaki fark nedir?Kavun Çeşitleri
Farklı iklim koşullarına ve toprak yapısına göre şekillenen, kimisi kalın kabuğuyla kışa dayanıklı, kimisi ise ince kabuğu ve eşsiz aromasıyla yaz aylarının vazgeçilmezi olan pek çok kavun türü bulunmaktadır.
Hem yerel mirasın bir parçası olan geleneksel türleri hem de dünyada yaygın olarak tüketilen popüler örnekleri içeren kavun çeşitleri şunlardır:
Kırkağaç (Altınbaş) KavunuAltınbaş Kızılırmak KavunuHasanbey KavunuVan KavunuÇorlu Seymen KavunuAnkara KavunuTopatan KavunuMollaköy KavunuYuva KavunuMeriç Kara KavunuÇitilli KavunSusurluk KavunuAcıpayam KavunuCelaliye KavunuMuş KavunuCin Kavunu (Şemamate)Galia KavunuKantalup (Cantaloupe) KavunuBal (Honeydew) KavunuKışlık ve Dayanıklı Kavun Çeşitleri
Bu kategorideki kavunlar, kalın kabuklu yapıları sayesinde hasat edildikten sonra uzun süre bozulmadan saklanabilen ve genellikle sonbahar-kış aylarında tüketilen türlerdir.
Kırkağaç (Altınbaş) Kavunu: Manisa’nın Kırkağaç ilçesiyle özdeşleşen ve Türkiye’nin en bilinen kavun türü olan Kırkağaç, halk arasında "Altınbaş" olarak da anılır. Sert ve kalın bir kabuğa sahiptir; zemin rengi sarımtırak koyu yeşil üzerine siyahımsı koyu yeşil benekli ve işlemelidir. Meyve eti beyaz, kalın, lifsiz ve oldukça suludur. En önemli özelliği dayanıklılığıdır; askılara asılarak kış aylarına kadar tazeliğini ve lezzetini koruyabilir.Altınbaş Kızılırmak Kavunu: Temel genetiği Kırkağaç (Altınbaş) kavunu ile aynı olmakla birlikte, Kızılırmak havzasının verimli topraklarında yetiştirilen özel bir varyasyondur. Bölgenin mikrokliması ve toprağındaki mineraller sayesinde aroması oldukça yüksektir. Tıpkı klasik Kırkağaç gibi kalın kabuklu ve dayanıklıdır, ancak Kızılırmak bölgesinde yetişenlerin şeker oranının ve lezzet yoğunluğunun bölgeye has bir fark yarattığı bilinir.Hasanbey Kavunu: Genellikle Orta Anadolu'da yaygın olan bu tür, koyu yeşil ve pürüzsüz (bazen hafif kırışık) kabuk yapısıyla diğerlerinden ayrılır. Sap kısmı meyvenin içine doğru hafif çukurdur ve şekli yuvarlaktır. Meyve eti çok tatlı, sulu ve kendine has bir gevrekliğe sahiptir. Kırkağaç kavununa göre biraz daha erken olgunlaşsa da kışlık olarak saklanabilen, raf ömrü uzun bir çeşittir.Ankara Kavunu: İç Anadolu'nun kurak iklimine uyum sağlamış, genellikle Polatlı ve civarında yoğunlaşan bir türdür. Dış kabuğu fileli (ağlı) veya düz olabilir ve rengi yeşilden sarıya döner. İçi genellikle beyazdır ancak bazı alt türlerinde turuncuya çalan renkler görülebilir. Yoğun aroması ve yüksek şeker oranıyla bilinir, bölge halkı tarafından kışlık tüketim için sıkça tercih edilir.Yuva Kavunu: Burdur’un Çavdır ilçesine bağlı Yuva (Kızıllar) köyü ve çevresinde yetişen, Hasanbey kavununa fiziksel olarak benzeyen ancak lezzet profiliyle ayrışan bir türdür. Koyu yeşil ve kalın kabukludur. Bölgenin kireçli ve killi toprak yapısı, bu kavuna çok keskin bir tatlılık verir. Dayanıklı yapısı sayesinde sonbaharda toplanıp kış sofralarında tüketilmeye uygundur.Yazlık ve İnce Kabuklu Kavun Türleri
Bu gruptaki kavunlar, kabuklarının ince olması nedeniyle nakliyeye ve saklamaya pek gelmeyen, tarladan koparıldıktan kısa süre sonra tüketilmesi gereken narin yaz meyveleridir.
Topatan Kavunu: İstanbul ve Trakya tarihinin en meşhur kavunlarından biridir ve adını "top atılsa duyulmaz" derecede yumuşak ve ince kabuğundan alır (veya bir rivayete göre toprağa değdiği yerin düzleşmesinden). İncecik sarı kabuğu, parmakla bastırıldığında esneyecek kadar hassastır. Eti beyaz, bol sulu ve yumuşaktır; ağızda eriyen bir yapısı vardır. Saklanmaya gelmediği için tam mevsiminde, yaz ortasında yenmesi gerekir.Çorlu Seymen Kavunu: Tekirdağ’ın Çorlu ilçesine bağlı Seymen köyü ve civarında yetiştirilen, Trakya’nın yerel mirası olan çok özel bir kavundur. Topatan kavunu gibi ince kabuklu ve yazlık bir karakter gösterir ancak bölgeye özgü aromasıyla ayrışır. Bol sulu yapısı, yoğun kokusu ve ince kabuğuyla bilinir; tarladan sofraya en kısa sürede ulaşması gereken, yerel pazarların gözdesi bir türdür.Çitilli Kavun: Genellikle Ege Bölgesi'nde ve kısmen Marmara'da görülen, kabuğunda ağ (net) yapısı bulunmayan, bunun yerine benekli bir desen taşıyan yazlık bir çeşittir. İnce kabuklu olduğu için raf ömrü kısadır. Eti oldukça tatlı ve aromatiktir. Özellikle sıcak yaz günlerinde, soğuk olarak tüketildiğinde serinletici etkisi yüksek, bol sulu bir yapıdadır.Susurluk Kavunu: Balıkesir’in Susurluk ilçesiyle anılan bu kavun, bölgenin verimli ovalarında yetişir. Dış kabuğu genellikle açık renkli, içi ise beyaz ve yumuşaktır. Çok yüksek şeker oranına sahip olmasıyla bilinir ve "bal gibi" tabiri bu kavun için sıkça kullanılır. Yaz aylarının ortasında hasat edilir ve bekletilmeden taze olarak tüketilmesi önerilir.Yöresel ve Coğrafi İşaretli Kavun Çeşitleri
Türkiye'nin farklı köşelerinde, o bölgenin iklimine ve toprağına özgü olarak gelişmiş, coğrafi işaret almış veya almayı hak eden özel yerel türlerdir.
Van (Sıhke) Kavunu: Van bölgesinde, özellikle eski adıyla Sıhke (Bostaniçi) beldesinde yetişen bu kavun, eşsiz kokusuyla tanınır. Sarı zemin üzerine yeşil işlemeli (ağlı) bir kabuk yapısına sahiptir. En belirgin özelliği, kesildiği anda odayı kaplayan parfüm benzeri yoğun kokusudur. Eti sulu ve tatlıdır; bölgede hem taze tüketilir hem de çekirdekleri kurutularak değerlendirilir.Mollaköy Kavunu: Erzincan ovasında yetişen Mollaköy kavunu, Türkiye'deki diğer kavunlardan iç rengiyle ayrılır. Kesildiğinde karşınıza çıkan somon veya açık turuncu renkteki meyve eti, görsel olarak da iştah açıcıdır. Kendine has çok güçlü bir aroması vardır. Kabuk yapısı orta kalınlıktadır ve bölgenin karasal ikliminde olgunlaşarak yoğun bir tatlılığa ulaşır.Meriç Kara Kavunu: Edirne’nin Meriç ilçesinde yetiştirilen bu kavun, adını kabuğunun siyaha çalan koyu yeşil renginden alır. Dışının koyuluğuna tezat olarak içi bal renginde ve çok canlı bir görünümdedir. Trakya’nın verimli topraklarında yetiştiği için şeker oranı çok yüksektir. Kabuğu nispeten kalın olduğu için dayanıklıdır ve bölgenin en sevilen geççi (sonbahara doğru) meyvelerindendir.Acıpayam ve Muş Kavunları: Denizli’nin Acıpayam ovasında ve Muş ovasında yetişen bu yerel türler, genellikle iri yapılarıyla dikkat çeker. Acıpayam kavunu sulu ve gevrek yapısıyla bilinirken, Muş kavunu uzun yapısı ve bölgenin serin ikliminde yavaş yavaş olgunlaşarak kazandığı tatlılığıyla meşhurdur. Her ikisi de yerel pazarlarda büyük ilgi gören, endüstriyel üretimden ziyade yerel tohumlarla sürdürülen değerlerdir.Celaliye Kavunu: İstanbul Silivri’ye bağlı Celaliye bölgesinin adını taşıyan bu kavun, Trakya’nın bir diğer önemli lezzetidir. Genellikle oval veya yuvarlak yapıda, dışı sarımtırak ve hafif pürüzlüdür. Eti beyaz, lifsiz ve oldukça lezzetlidir. Marmara bölgesinin nemli ve sıcak yazlarında ideal olgunluğa ulaşır ve bölge halkı tarafından çok sevilir.Küçük ve Aromatik Kavun Çeşitleri
Bu kategorideki kavunlar, lezzetlerinden ziyade yaydıkları koku veya dekoratif özellikleriyle ön plana çıkan, genetik miras olarak korunan türlerdir.
Cin Kavunu (Şemamate): Halk arasında "Şemamate" veya "Düdük Kavunu" olarak da bilinen bu tür, avuç içine sığacak kadar küçüktür. Sarı zemin üzerine dikey kırmızı-kahverengi çizgileriyle çok estetik bir görünümü vardır. Tadı genellikle acımtırak olduğu için yenmez; ancak odaya konulduğunda haftalarca süren çok hoş, doğal bir parfüm kokusu yayar. Ayrıca bazı yörelerde turşusu da yapılmaktadır.Yabancı Kökenli Modern Kavun Çeşitleri
Dünya genelinde ticari olarak yaygın olan ve son yıllarda Türk çiftçisi tarafından da sıklıkla üretilen hibrit türlerdir.
Galia Kavunu: Dış kabuğu, sanki üzerine bir ağ örtülmüş gibi yoğun ve belirgin bir file yapısına sahiptir. Meyve eti açık yeşil ile sarı arası bir tonda olup, oldukça sulu ve aromatiktir. Kesildiğinde etrafa yaydığı koku, tatlılığının en büyük habercisidir ve genellikle turfanda döneminde marketlerde ilk görülen modern kavunlardandır.Kantalup (Cantaloupe) Kavunu: Dış yüzeyi boydan boya dilimli (oluklu) ve genellikle gri-bej tonlarındadır; yüzeyi pürüzlüdür. En ayırt edici özelliği, kesildiğinde ortaya çıkan canlı turuncu (havuç rengi) meyve etidir. Beta-karoten açısından çok zengindir ve diğer kavunlara göre daha yoğun, neredeyse kremsi bir dokusu vardır.Bal (Honeydew) Kavunu: Pürüzsüz, parlak sarı veya krem rengi kabuğuyla diğerlerinden kolayca ayırt edilir; üzerinde ağ veya dilim bulunmaz. İçi genellikle soluk yeşil veya krem rengindedir. Adından da anlaşılacağı üzere bal gibi tatlı bir aroması vardır ve kabuğu biraz sert olduğu için raf ömrü oldukça uzundur.Kavunlarla İlgili Sıkça Sorulan Sorular
İyi ve tatlı kavun nasıl seçilir, nelere dikkat edilmelidir?
İyi bir kavunu anlamanın üç temel yolu vardır:
Ağırlık: Kavunu elinize aldığınızda boyuna göre ağır hissettirmelidir; bu, içinin dolu ve sulu olduğunu gösterir.Koku: Kavunun dip kısmını (sapın olduğu yer değil, alt tarafı) kokladığınızda hoş ve tatlı bir aroma almalısınız. Kokusu yoksa muhtemelen tatsızdır.Yumuşaklık: Sapın tam karşısındaki dip kısma parmağınızla hafifçe bastırdığınızda içe doğru hafif bir esneme olmalıdır. Çok sertse ham, çok yumuşaksa içi geçmiş olabilir.Kesilmiş kavun buzdolabında nasıl saklanmalı?
Kavun kesildikten sonra hava ile teması kesilmelidir, aksi takdirde hem kurur hem de buzdolabındaki diğer kokuları (soğan, peynir vb.) üzerine çeker. Dilimlenmiş kavunları hava almayan kapaklı saklama kaplarında veya kesik yüzeyi streç filmle sıkıca kapatılarak buzdolabında 2-3 gün boyunca tazeliğini koruyabilirsiniz.
Kavun çekirdekleri yenir mi, nasıl değerlendirilir?
Evet, kavun çekirdekleri yenilebilir ve oldukça faydalıdır. Çekirdekler yıkanıp kurutulduktan sonra fırınlanarak çerez gibi tüketilebilir. Ayrıca Ege bölgesinde (özellikle İzmir'de) yaygın olduğu gibi, çekirdekler dövülüp su ve şekerle karıştırılarak "Kavun Sübyesi" (çekirdek şerbeti) adı verilen lezzetli ve besleyici bir içecek yapılabilir.
Diyette kavun yenir mi, kilo aldırır mı?
Kavun, su oranı çok yüksek (%90) bir meyve olsa da şeker oranı (fruktoz) bakımından zengindir. Porsiyon kontrolü yapıldığı sürece (günde 1-2 ince dilim) diyet listelerinde yer alabilir. Ancak glisemik indeksi orta-yüksek seviyede olduğu için şeker hastalarının ve kilo verme sürecindekilerin akşam saatlerinden ziyade gündüz ara öğünlerde tüketmesi, yanında peynir veya ceviz gibi protein/yağ kaynaklarıyla dengelemesi önerilir.
Kış kavunu ile yaz kavunu arasındaki fark nedir?
Temel fark kabuk kalınlığı ve dayanıklılıktır. Yaz kavunları (Topatan, Galia gibi) ince kabukludur, çok suludur ve hasat edildikten sonra hemen tüketilmelidir, raf ömürleri kısadır. Kış kavunları (Kırkağaç, Hasanbey gibi) ise kalın ve sert kabukludur, daha geç olgunlaşır ve uygun koşullarda (serin ve havadar yerde asılarak) kış aylarına kadar bozulmadan saklanabilir.
