Begonvil Nedir? Begonvil Bakımı Nasıl Yapılır?

Begonvil, Akşamsefasıgiller (Nyctaginaceae) familyasına ait, tırmanıcı ve odunsu gövde yapısına sahip çok yıllık bir süs bitkisidir. Anavatanı Güney Amerika olan bu bitki, ılıman ve sıcak iklimlerde, özellikle sahil şeritlerinde yaygın olarak yetişir. Türkiye'de halk arasında "gelin duvağı" veya "Rodok" ismiyle de bilinir. Peyzaj düzenlemelerinde dikey alanları kapatmak ve gölge oluşturmak için sıkça tercih edilir.

Genellikle begonvil çiçeği olarak adlandırılan o canlı renkli kısımlar aslında gerçek çiçekleri değildir. Bunlar çiçeği koruyan ve böcekleri çekmeye yarayan "bracte" adı verilen renkli yapraklardır. Bitkinin gerçek çiçekleri, bu renkli yaprakların tam ortasında bulunan, küçük, beyaz ve boru şeklindeki yapılardır. Pembe, mor, kırmızı, turuncu ve beyaz gibi göz alıcı renk varyasyonları bulunur.

Begonvilin en belirgin özelliği güneşe olan düşkünlüğü ve tırmanıcı yapısıdır. Gövdesi dikenli ve odunsudur; uygun bir destek bulduğunda boyu 10-15 metreye kadar uzayabilir. Kışın yaprak döken türleri olduğu gibi, sıcaklığın hiç düşmediği bölgelerde dört mevsim yeşil kalan türleri de mevcuttur. Soğuğa ve don olaylarına karşı oldukça hassas bir yapıya sahiptir, eksi derecelerde yaşaması zordur.

Begonvilin en bilindik özellikleri şunlardır:

Begonvil bakımı için en temel kural bol güneş ışığıdır. Bitkinin bol çiçek açması için günde en az 6-8 saat doğrudan güneş alması gerekir. Gölge alanlarda bitki sadece yeşil yaprak verir ve çiçeklenmesi durur. Sulama konusunda ise oldukça seçicidir; toprak tamamen kurumadan su verilmemelidir. Hatta bitkiyi hafifçe susuz bırakmak çiçeklenmeyi teşvik ederken, aşırı sulama yaprak dökülmesine ve kök çürümesine yol açar.

Gübreleme işlemi ilkbahar başından sonbahar sonuna kadar düzenli yapılmalıdır. Fosfor oranı yüksek gübreler, renkli yaprakların (bracte) gelişimini destekler. Kış aylarında bitki dinlenme sürecine girdiği için gübreleme kesilmeli ve sulama miktarı azaltılmalıdır. Soğuğa karşı dayanıksız olduğu için don riski olan bölgelerde kışın mutlaka koruma altına alınmalıdır.

Begonvil genellikle çelikleme (daldan üretim) yöntemiyle çoğaltılır. Bu işlem için yarı odunsu dallar tercih edilir. Bitkiden yaklaşık 10-15 santimetre uzunluğunda, kurşun kalem kalınlığında sağlıklı dallar kesilir. Kesilen dalın alt kısmındaki yapraklar temizlenir, sadece tepede birkaç yaprak bırakılır.

Hazırlanan çelikler perlit ve torf karışımı olan geçirgen bir toprağa dikilir. Köklendirme hormonu kullanmak başarı şansını artırır ancak şart değildir. Dikilen çelikler nemli tutulmalı ve doğrudan yakıcı güneş almayan aydınlık bir ortamda bekletilmelidir. Köklenme süreci ortam sıcaklığına bağlı olarak 4 ile 8 hafta arasında gerçekleşir.

Begonvil budaması, bitkinin formunu korumak ve çiçek verimini artırmak için yılda bir kez mutlaka yapılmalıdır. Ana ve sert budama için en uygun zaman kış sonu veya ilkbahar başıdır (Şubat-Mart). Bu dönemde don tehlikesi geçtikten sonra yapılan budama, yeni sürgünlerin güçlü gelmesini sağlar. Kurumuş, hastalıklı veya birbirine dolanmış dallar dipten kesilerek temizlenir.

Yaz aylarında ise şekil verme amaçlı hafif budamalar yapılabilir. Çiçeklenme dönemi bittikten sonra solmuş çiçek salkımları temizlenir. Ayrıca gövdeden kontrolsüzce uzayan "obur dallar" kesilerek bitkinin enerjisini çiçek tomurcuklarına vermesi sağlanır. Budama makasının keskin ve temiz olması, bitkinin enfeksiyon kapmaması için önemlidir.

Begonvil çeliklerinin köklenmesi için en verimli aylar, havaların ve toprağın iyice ısındığı mayıs ve haziran aylarıdır. Sıcaklık kök gelişimini tetikleyen en önemli faktördür, bu nedenle kış aylarında veya erken baharda alınan çeliklerin tutma ihtimali düşüktür. İdeal köklenme sıcaklığı 20-25 derece aralığıdır ve nemli ortamda süreç hızlanır. Temmuz ve ağustos aylarında da köklendirme yapılabilir ancak aşırı sıcaklarda çeliğin su kaybetmemesine dikkat edilmelidir.

Begonvil tam bir güneş bitkisidir ve gün boyu doğrudan güneş ışığı alan, aydınlık yerleri sever. Özellikle güneye bakan duvar dipleri, çardaklar, pergolalar ve teraslar gelişimi için en ideal konumlardır. Isıyı hapseden duvarların önünde çok daha hızlı büyür ve gürleşir. Rüzgara ve deniz tuzuna karşı dayanıklıdır ancak çok sert fırtınaların olduğu korumasız alanlarda dalları zarar görebilir. Gölge veya yarı gölge alanlarda çiçek açmaz, sadece yeşil yapraklarını büyüterek boya gider.

Begonvil çok yıllık ve uzun ömürlü bir bitkidir; iklim koşulları uygun olduğunda ve dondan korunduğunda 20-30 yıl boyunca yaşamını sürdürebilir. Doğal ortamında ağaç formunu alarak yıllarca hayatta kalabilir. Saksıda bakılanlar ise toprak değişimi ve kök budaması yapıldığı sürece uzun yıllar canlılığını korur. Sert don olayları bitkinin toprak üstü kısımlarını öldürse bile, kök yapısı sağlamsa ilkbaharda yeniden filizlenerek hayatına devam edebilir.

Begonvil çiçeği genel olarak tutkuyu, hoşgörüyü ve misafirperverliği sembolize eder. Akdeniz kültüründe kapı girişlerine ve bahçe duvarlarına dikilmesinin sebebi, eve gelen misafirlere sıcak bir karşılama sunma isteğidir. Canlı renkleriyle yaşam enerjisini, coşkuyu ve neşeyi temsil ederken, tırmanıcı ve sarılıcı yapısıyla engelleri aşmayı ve yükselmeyi ifade eder.

Begonvil saksıda yetiştirilmeye uygundur ancak bitkinin kök yapısı genişlediği için derin ve büyük saksılar tercih edilmelidir. Özellikle "bodur begonvil" türleri balkon ve teraslarda saksı yetiştiriciliği için daha idealdir ve kontrol altında tutulması daha kolaydır. Saksının drenaj deliklerinin açık olması hayati önem taşır çünkü kökler suda beklemeyi sevmez. Kışın soğuk geçen bölgelerde saksıda bakılan bitkiler kolayca iç mekana veya korunaklı bir alana taşınarak dondan korunabilir.

Begonvilin çiçek açmamasının en temel nedeni yetersiz güneş ışığıdır; gölgede kalan bitki enerjisini çiçeklenmeye harcayamaz ve sadece yaprak üretir. Bir diğer önemli sebep ise aşırı sulamadır; bitki suya doyduğunda vejetatif gelişime odaklanır, stresi seven begonvil hafif susuz kaldığında çiçeklenmeye teşvik edilir. Ayrıca azot ağırlıklı gübre kullanımı yaprakları coştururken çiçeklenmeyi engeller, bu yüzden potasyum ve fosfor ağırlıklı besinler tercih edilmelidir.

Evinizi çiçeklerle güzelleştirmek için şık vazo modellerini inceleyin.